GÖWÜNLERI GALKYNDYRAN HOŞ HABAR
Bu ajaýyp ýylymyz parahatlygyň we ynamyň ady bilen başlap ,bedew batly ösüşlere rowana bolýar. Asyrlar boýy parahatlyk tuguny parladan türkmen halky bu gün ak arzuwlarynyň wysal bolandygyna buýsanyp ýaşaýar. Ýylymyzyň ösüşlere beslenip tamamlanyp barýan günlerinde “Türkmen alabaý itlerini ösdürüp ýetişdirmek däpleriniň” ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna girizilmegi ähli halkymyz bilen birlikde biz muzeý hünärmenleriniň buýsançly başymyzy göge ýetirdi. Gahryman Arkadagymyzyň ,,Türkmen alabaýy’’ atly kitabynda alabaý itleriniň dürli görnüşleriniň suratlary bilen bezelmegi, rowaýatlaryň, tymsallaryň beýan edilmegi okaýjyny özüne çekýär. Bu kitap diňe bir türkmen halkynyň söýüp okaýan eserleriniň biri bolman, eýsem dünýä halklaryny hem haýrana goýýan eserleriniň biridir. Halkymyzyň asyrlar boýy ýoldaşy bolup gelen alabaýlarymyza belent ýaşulular: ,,Alabaý –eýesine örän wepaly haýwan’’ diýip, ynam bilen aýtýarlar. Öýüň sakçysy, mal yzynda gezýän adamlaryň kömekçisi hem sürini goraýjysy, ýolda wepaly ýoldaşy bolýan alabaý itimiz taryplamaga mynasypdyr. Bir gadymy aýtgyda «Türkmen itiniň bolan ýerinde, ne ýylan bardyr, ne içýan» diýilýär. Erkekler öýden gidenlerinde, aýallaryň we çagalaryň howpsuzlygy üçin jogapkärçilik wepaly alabaý itiniň üstüne düşüpdir. Ata-babalarymyz çydamlylygy, aýratyn wepalylygy bilen tapawutlanýan alabaýlaryň ajaýyp tohumyny döretmegi başarypdyrlar.
Köp ýüzýyllyklaryň dowamynda bu tohum itler adamlar üçin ygtybarly garawul bolup hyzmat edipdir. Gadymy türkmen halylarynyň göllerinde tapylan it şekilleri-de, Altyn depeden tapylan terrakotadan ýasalan itiň heýkeljigi, gadymy Marguşdan we Jeýtundan tapylan itiň ystyhanlary, Pessejikdepe ýadygärliginde diwaryň ýüzüne çekilen itiň şekilleri hem muny subut edýär. Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynda geçirilen arheologik gazuw-agtaryş işleriniň barşynda «Güjük yzy» diýilýän gadymy nagyş tapyldy. Türkmen itiniň penje yzlary IX–XIV asyrlara degişli Şähryslam ýadygärliginiň kerpiçlerinde möhür bolup galypdyr. Gadymy yrymlara görä, bu nagyş tumaryň wezipesini ýerine ýetiripdir. Gahryman Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, alabaý halkyň medeniýetiniň möhüm bölegidir. Ol halkymyzyň aňynda sazlaşyk, gözellik, diňe bir maddy däl, eýsem, ilkinji nobatda, ruhy gymmatlyk hökmünde özboluşly ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiz milli gymmatlyklarymyzy giňden wagyz etmek boýunça alyp barýan maksatnamalaýyn we netijeli işleri biziň edermen, wepaly we kuwwatly alabaýlarymyzyň dünýädäki şöhratynyň belende galmagyna ýardam edýär.
Häzirki wagtda Türkmenistanda halkymyzyň baý mirasy aýawly saklanylýar we oňa sarpa goýulýar. Beýleki milli gymmatlyklar ýaly, türkmen alabaýy hem dünýäde şöhrata eýe bolup, türkmen halkynyň gözellik, dostluk, söýgi baradaky garaýyşlarynyň netijesidir. Halkymyz ahalteke bedewlerine, alabaý itlerine diýseň buýsanýar. Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan aladalary bilen milli mirasymyza we gymmatlyklarymyza uly sarpa goýulýar. Türkmen alabaýyny gorap saklamak ugrunda Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasnyň döredilmegi, ýurdumyzda itşynaslygy ösdürmek boýunça uly işleri alyp barýar. Her ýylyň oktýabr aýynyň soňky ýekşenbesiniň Türkmen alabaýynyň baýramy hökmünde yglan edilmegide munuň aýdyň subutnamasydyr. Soňky ýyllarda dünýäniň dürli künjeklerinde türkmen alabaýlarynyň muşdaklaryň sany barha artýar. Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasy we täze neşir edilýän “Türkmeniň nusgalyk alabaýy” atly žurnaly itleri terbiýeläp ýetişdirmek boýunça hünärmenleri birleşdirmäge, alymlary hem-de muşdaklary meşhur alabaýyň taryhy dogduk watanynda jemlemäge ýardam eder “Türkmen alabaý itlerini ösdürüp ýetişdirmek däpleriniň” ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna girizilmegi türkmen medeniýetiniň medeniýetiniň dünýä medeniýetinde eýeleýän mynasyp ornuny görkezýär.
Türkmen alabaýlaryna çäksiz sarpa goýýan, taýsyz tagallalary alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, belent başlary aman bolsun, döwletli tutumlary hemişe rowaçlyklara beslensin!
_________________________________
Maral Hojagulyýewa
Lebap welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýiniň uly ylmy işgäri
